Lịch sử Khmer ghi nhận rằng, người Khmer có nữ vương đầu tiên tên là «Liu Ye» (柳葉 , Việt đọc là «Liễu Diệp»), một số người khác thì gọi nữ vương này là «Sauma», trong khi các nhà nghiên cứu văn hóa lịch sử Khmer ở phương Tây thì gọi vị nữ vương này là nữ vương «Lá Liễu», do dịch từ «Liu Ye» (柳葉) theo các ghi chép của Tàu. Và vì sử liệu của người Tàu được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu cho nên «Liu Ye» (Liễu Diệp hay Lá Liễu) được toàn thế giới biết đến là tên vị nữ vương đầu tiên của người Khmer.

Vấn đề này hết sức thú vị và rất có ý nghĩa trong việc truy tìm lịch sử thật sự của người Khmer. Thế giới biết đến lịch sử của người Khmer căn cứ vào các thư lịch cổ của người Trung Hoa từ thế kỷ thứ II, thứ III Tây lịch, sau sự kiện đi sứ của hai sứ thần Trung Hoa là Kangtai (Khang Thái) và Zhu Ying (Chu Ứng) đến vương quốc Khmer trong khoảng từ năm 245 đến năm 250. Những ghi chép của hai nhân vật này trong hành trình đến vương quốc Khmer đều được ghi lại trong «Phù Nam Truyện» (扶南傳), theo đó khởi thủy vương quốc này có một nữ vương, thủa thiếu thời có tên là «Bà Liu Ye»

Nữ vương đầu tiên của người Khmer có tên là «Bà Liu Ye». Câu hỏi đặt ra là, đây là tên do người Tàu đặt, là một từ có nghĩa trong tiếng Tàu hay là một phiên âm tiếng Khmer của người Tàu? Ông Paul Pélliot, chuyên gia Hán ngữ của viện Viễn Đông Bác cổ khẳng định, đây là tiếng Tàu chứ không phải là từ ghi lại tiếng Khmer, theo đó «Liu» (柳) nghĩa là «Liễu» và « Yè» (葉) nghĩa là «Lá». «YèLiu» (葉柳) có nghĩa là «Lá Liễu».

Nhà sử học Pháp Eveline Porée-Maspero trong cuốn Études sur les rites agraires des Cambodgiens thì cho rằng viết «YèLiu» (葉柳) là viết sai bởi không đúng ngữ pháp tiếng Tàu, nên viết lại là «LiuYè» (柳葉) mới đúng nghĩa. Nếu viết theo đúng tiếng Tàu (柳葉) thì tên vị Nữ Vương Khmer là «LiuYè» hay «Liu Ye». 

Lý thuyết của bà này có vẻ hợp lý hơn nên người ta thừa nhận rằng người Khmer có nữ vương đầu tiên là là «Liu Ye». Ngày nay, trên toàn thế giới, người ta cho là nữ vương đầu tiên của người Khmer là «Liu Ye»  (柳葉).

Riêng nhà nghiên cứu G. Cœdès thì gọi tên nữ vương đầu tiên của vương quốc Funan là Bà «Lá Liễu» mà không hề giải thích gì cả.

Tuy nhiên, chúng ta cần lưu ý một điểm hết sức quan trọng là liễu là một chi thực vật mọc ở khu vực ôn đới và hàn đới thuộc Bắc bán cầu, và quan trọng hơn cả là xứ Khmer không hề có giống cây liễu. Điều này cũng được nhắc đến trong các ghi chép của Zhou Daguan (Chu Đạt Quan).

Thật khó có thể tin rằng nữ vương có thể tên là «Lá Liễu» trong khi cả vương quốc ấy không ai biết «Liễu» là cây gì.

Thực ra, Tầu viết «Ye Liu» (葉柳) hoàn toàn chính xác bởi nó không phải là từ có ý nghĩa trong tiếng Tàu mà đơn giản là người Tàu ghi lại âm của từ «Yeay Liu» (យាយលីវ – Bà Độc Thân) của tiếng Khmer. 

Tại sao «Yeay» lại được Tàu ghi lại là «Ye»? 

Có hai lý giải có vấn đề này, thứ nhất Trong tiếng Tàu chỉ có các âm ai, ei, ui; ao, ou, iu; ie, üe; er; ia, iao; ua, uo, uai, an, en; in, un, ün; ang, eng, ing, ong; ian, iang, iong; uan, uang,  ian, iang, iong, họ không đọc được từ «Yeay» (âm iai) nên có thể họ nghe được là hoặc phải đọc chệch lại là «Ye». 

Giả thuyết thứ hai, trong tiếng Khmer cổ, «Yeay» có thể được đọc là «jɛɪ», gần giống như «ye» vậy, cụ thể là hiện nay một số khu vực ở Kampuchea Krom như Khleang, Polleav, cũng có người Khmer Krom đọc «Yeay»  thành «Ye»  hoặc «Yé».

«Yeay Liu»  là gì?

«Yeay» (យាយ – Bà ) ngoài dùng để gọi người phụ nữ sinh ra cha, mẹ hoặc dùng để gọi một phụ nữ lớn tuổi, từ này còn dùng để gọi một phụ nữ có quyền lực, thể hiện sự tôn trọng theo truyền thống của người Khmer. Ví dụ như hiện nay người Khmer còn thờ Yeay Mao (người Việt gọi là Dì Mao) trên núi Bokor, hay Yeay Dat ở khu vực Pailin. Riêng những phụ nữ ít quyền lực hơn hoặc trẻ tuổi hơn thì được gọi là Neang, ví vụ như Neang Chan (mộ của bà này hiện còn được bảo vệ ở Sóc Trăng), Neang Neath, Neang Kantaoung Khieu, …

«Liu» có thể là លីវ (Độc thân), sở dĩ gọi là «Độc thân»  do nữ vương của người Khmer khi đó vẫn chưa có chồng. Vấn đề này cũng được Khang Thái và Chu Ứng ghi chép lại. 

Hơn nữa, cũng như các dân tộc khác, người Khmer không bao giờ gọi tên của người lớn tuổi hoặc có địa vị cao, việc gọi tên có thể được xem làm sự xúc phạm với vị đó. Như vậy, việc người Khmer gọi nữ vương của mình là «Yeay Liu» tức «Bà Độc Thân» là thể hiện sự tôn trọng là hoàn toàn hợp lý.

Theo các tài liệu khắc trên đá của người Khmer và người Chăm, Nữ vương của người Khmer có tên là Sauma (សោមា).

Sauma là tổ tiên của tất cả các vị vua được ghi nhận là đã trị vì vương quốc Khmer từ khởi thuỷ đến thời kỳ Angkor bị Siem chiếm đóng. Sử liệu này được khắc lại trên bia đá trong đền Baksei Chamkrong được vua Reajintreah Varman cho xây dựng hồi năm 947.

Càng đặt biệt hơn nữa, Sauma cũng là tổ tiên của dòng dõi vua chúa của Chăm, bắt đầu từ vua Prakāsa Dhamivī Varman. Các bia cổ của người Chăm được phát hiện khắc hồi năm 658 ở Mỹ Sơn miêu tả rằng đức vua này có nguồn gốc từ dòng họ của nữ vương Sauma do Mẫu thân của đức vua này người thuộc hoàng gia Khmer tên là Sārava Vaṇṇī là công chúa con vua Isan Varman Đệ Nhất.

Sauma là tên được đặt cho nữ vương Khmer sau khi bà kết hôn và trở thành hoàng hậu của quốc vương Kaundinya. Trong tiếng Sanskrit, Sauma nghĩa là mặt trăng, là hóa thân của thần Krishna (Kṛṣṇa). Krishna lại là một trong hóa thân của thần Vishnu.

Dù Kaundinya lên làm quốc vương của người Khmer và thành lập quốc gia theo Bà La Môn giáo thì nữ vương Sauma vẫn là người đứng đầu dòng dõi hoàng tộc của người Khmer với tên gọi là « Sauma Vaingsa» (Dòng dõi Mặt Trăng). 

Kết luận, nữ vương đầu tiên của người Khmer mà người nước ngoài biết đến không phải tên là «Ye Liu»  hay «Liu Ye» hay «Lá Liễu». Hay thậm chí có người gọi nữ vương đầu tiên của người Khmer là «Lá Dừa» đi chăng nữa cũng hoàn toàn không hợp lý.

– Tên của Nữ vương được dân chúng gọi là «Yeay Liu» (យាយ​លីវ – Bà Độc Thân)

– Tên của Ngài khi trở thành hoàng hậu của vua Kaundinya là «Sauma» (សោមា)

– Tên tục của Bà khi chưa trở thành Hoàng hậu, tức khi là nữ vương của vương quốc Khmer theo tín ngưỡng dân gian là gì? Đó vẫn là một bí mật lớn.